Theo Tổ Chức Y Tế Thế Giới (TCYTTG) trong năm 2020, thiếu máu chiếm 1/3 dân số toàn cầu, trong số đó 50% là thiếu máu do thiếu sắt. Thiếu máu do thiếu sắt được xem là vấn đề y tế xã hội, là mối quan tâm của y tế toàn cầu. Tại các khu vực đang phát triển như các quốc gia Phi châu, Á châu, hay Trung cận đông tỉ lệ cao thiếu máu thiếu sắt ở trẻ em là 25%, phụ nữ tuổi sinh đẻ là 37%.
Thiếu máu ở trẻ em gây ra các vấn đề rối loạn thần kinh như quấy khóc, chán ăn, rụng tóc, đau đầu, chóng mặt, hay quên, kém minh mẫn, chậm biết ngồi, đứng, đi, chậm phát triển tâm thần vận động, nặng nề hơn có thể dẫn đến suy tim.
Tuy nhiên vấn đề thiếu máu ở trẻ em ở nước ta hiện nay vẫn chưa được quan tâm đúng mức.
Bài viết được tư vấn bởi Bác sĩ Lê Thị Thanh Thảo – Bác sĩ chuyên khoa Nhi Phòng khám Đa khoa Quốc tế Việt Mỹ
1. Định nghĩa thiếu máu ở trẻ em:
Thiếu máu là tình trạng giảm khối lượng huyết sắc tố (hemoglobin-Hb) dưới 5 th percentile theo tuổi, hoặc dưới 2 độ lệch chuẩn. Theo qui định của Tổ chức Y tế Thế giới, trẻ em có thiếu máu khi nồng độ Hb giảm dưới mức bình thường so với trẻ khỏe. (< 11 g/dL đối với trẻ nhỏ và < 12 g/dL đối với trẻ lớn)
2. Nguyên nhân gây thiếu máu:
Theo TCYTTG thì tại các quốc gia đang phát triển các tác nhân gây thiếu máu phổ biến là: thiếu cung cấp dinh dưỡng, bệnh thiếu máu hemoglobin di truyền, và bệnh sốt rét, do ngoài ra còn do các bệnh mạn tính đường tiêu hóa như kém hấp thu vì tiêu chảy mãn, viêm dạ dày tá tràng do Helicobacter pylori, nhiễm giun móc, suy dinh dưỡng, xuất huyết kéo dài. Tại bệnh viện Nhi đồng1, theo thống kê từ 2001- 2010, bệnh lý thiếu máu có tỉ lệ nhập viện cao lần lượt là thiếu máu huyết tán Thalassemia, thiếu máu thiếu sắt, thiếu máu do bệnh lý xuất huyết và ác tính.
Theo Viện Dinh Dưỡng Quốc Gia Việt nam, trong giai đoạn 2015-2016, trẻ em dưới năm tuổi có tỉ lệ thiếu máu là 27,8%, trong đó thiếu máu do thiếu sắt chiếm tới 63,6%.
3.Thiếu máu thiếu sắt:
Sắt được hấp thu trong cơ thể, 75% sắt dạng heme phân phối tập trung về tủy vào hồng cầu non để tổng hợp heme tạo ra Hb và cơ để tạo ra myoglobin. Còn 15% sắt không heme là sắt dự trử ferritin và hemosiderin, khoảng 3% sắt hiện diện trong các men hoạt động hô hấp nội bào (cytochromes, succinic dehyrdrogenase, catalase…) Khi sắt giảm nặng thì hồng cầu không tổng hợp được heme để tạo Hb đưa đến thiếu máu do thiếu sắt. Khi thiếu sắt thì cơ giảm hoạt động sinh năng lượng ATP và giảm men hoạt động mitochrondria làm chậm phát triển vận động và tâm thần kinh ở trẻ nhỏ.
Sắt được dự trữ trong cơ thể dưới dạng Ferritin, đây là phức hợp sắt (Fe+++) protein hòa tan. Ferritin tập trung nhiều trong đại thực bào, tế bào gan, ferritin có trong huyết tương. Khi ferritin giảm được xem là tiêu chuẩn chẩn đoán thiếu máu thiếu sắt sớm (thiếu sắt, chưa thiếu máu).
Sắt có vai trò quan trọng trong việc tạo hồng cầu: Hồng cầu tổng hợp Hemoglobin qua phối hợp heme và globin. Heme được thành lập do kết hợp của sắt và protoporphyrin trong tế bào chất của hồng cầu. Ngoài ra, sắt còn có vai trò trong chức năng miễn dịch và tính nhạy cảm với nhiễm trùng.
Các đối tượng nguy cơ hay gặp thiếu máu thiếu sắt bao gồm: trẻ đẻ non, suy dinh dưỡng bào thai, trẻ dưới 2 tuổi, chế độ ăn dặm ít sắt, nữ giai đoạn dậy thì, trẻ kém hấp thu do bệnh tiêu chảy kéo dài, viêm ruột mạn, nhiễm giun, nhiễm vi khuẩn Hp. Đây là những đối tượng cần được thăm khám, xét nghiệm và bổ sung sắt theo đúng liệu trình.
4.Triệu chứng:
Chậm chạp, biếng ăn, kém tập trung, kém nhớ, hoa mắt chóng mặt, đau đầu, da xanh xao, tóc thưa mỏng dễ gãy rụng, yếu cơ, chậm biết đi, đứng
5. Điều trị:
Bổ sung sắt bằng đường uống, tăng cường các thực phẩm giàu sẳt, sổ giun định kì.
Sắt đường uống: liều 3-6 mg/kg/ngày uống xa bữa ăn ( trước hoặc sau ăn 1-2 tiếng), nên uống kèm vitamin C để làm tăng hấp thu sắt. Hạn chế dùng trà, ngũ cốc, sữa cùng lúc với sắt vì sẽ làm giảm hấp thu sắt tại đường tiêu hóa.
Thời gian điều trị : 3 tháng liên tục hoặc ít nhất 1 tháng sau khi các chỉ số huyết học về bình thường để củng cố dự trữ sắt. Sắt đường uống có ưu điểm là an toàn, dễ hấp thu, đơn giản, hiệu quả và ít tác dụng phụ. Tác dụng phụ thường gặp khi uống sắt là rối loạn tiêu hóa, táo bón, tiêu phân đà đen, ứ sắt viền răng. Những tác dụng này sẽ hết khi ngừng thuốc. Trong thời gian dùng sắt, trẻ có dấu hiệu táo bón nặng, bố mẹ hãy liên hệ với bác sĩ để được điều chỉnh liều lượng và loại thuốc phù hợp để giảm tình tạng này.
Tăng cường các thực phẩm giàu sắt : Thịt đỏ, cá, gan động vật, trứng, sữa, rau chân vịt, các loại đậu, mè,…
6. Phòng ngừa:
Bổ sung sắt theo nhu cầu cho đối tượng có nguy cơ cao:
+ Trẻ đẻ đủ tháng: 1mg/kg/ngày (tối đa 15mg/ngày) uống từ tháng thứ tư đối với trẻ bú mẹ hoàn toàn cho đến khi trẻ ăn dặm đủ chất.
+ Trẻ sinh non: 2-4 mg/kg/ngày (tối đa 15 mg/ngày), uống từ đủ 4 tuần tuổi đến đủ 1 tuổi
+ Trẻ từ 1-3 tuổi: 7mg/ ngày.
+ Trẻ từ 4-8 tuổi: 10mg/ngày
+ Trẻ từ 9-13 tuổi: 8mg/ ngày.
+ Phụ nữ đang thời kỳ kinh nguyệt: 5mg/ngày.
+ Phụ nữ mang thai: 7mg/ngày
- Bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng và tới ít nhất 12 tháng
- Thực hiện chế độ ăn dặm cho trẻ từ 6 tháng với các thực phẩm có nguồn gốc động vật, thực vật chứa đủ các chất dinh dưỡng cơ bản (đạm, tinh bột, béo) kèm giàu sắt và vitamin C.
+ Hạn chế dùng sữa bò tươi ở trẻ dưới 12 tháng tuổi, hạn chế trẻ 1 đến 5 tuổi uống trên 600ml sữa ngày, và không ăn đủ cử ăn có dồi dào thực phẩm có sắt.
Thời gian phục vụ:
7 Ngày trong tuần: Từ 7h00 đến 17h00 chiều
Là Phòng khám hàng đầu ở miền Trung nói chung và ở địa bàn Tỉnh Quảng Ngãi nói riêng. Phòng khám Đa khoa Quốc tế Việt Mỹ là địa chỉ tin cậy chuyên khám và điều trị các bệnh lý, khám sức khoẻ tổng quát và tầm soát ung thư, tầm soát đột quỵ. Môi trường Phòng khám thân thiện, vệ sinh, vô trùng tuyệt đối. Đội ngũ bác sĩ có chuyên môn cao sẽ mang lại sự an tâm cho bệnh nhân đến khám. Để được tư vấn và đặt lịch khám quý vị vui lòng liên hệ qua tổng đài CSKH 0962.18.51.51 để chúng tôi được phục vụ bạn.
Địa điểm:
169 Phan Bội Châu, Thành phố Quảng Ngãi, Tỉnh Quảng Ngãi.
Website: phongkhamvietmy.com
Facebook: Phòng khám Đa khoa Quốc tế Việt Mỹ
